جوانان با کمترین هزینه می‌توانند یک کسب و کار اینترنتی راه‌اندازی کنند

قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیک

در دنیای امروز کسب و کارهای اینترنتی به سرعت در حال رشد هستند و هر روز سهم بیشتری از اقتصاد کشورها را به خود اختصاص می‌دهند. در حال حاضر افزایش هزینه ارائه خدمات حضوری از یک طرف و کمبود وقت مردم در مراجعه حضوری به ادارات، مغازه‌ها و ... از سویی دیگر سبب رونق کسب و کارهای اینترنتی شده است.کشورمان نیز از این قاعده مستثنی نیست و با یک گشت و گذار کوچک در محتوای فارسی فضای وب می‌توان با سایت‌هایی مختلفی آشنا شد که با بهره‌گیری از این امکانات اقدام به راه‌اندازی کسب و کاری در این عرصه کرده‌‌اند. اما با وجود این فعالیت‌ها مشکل اعتماد به سایت‌های فروش اینترنتی، همچنان بزرگ‌ترین مشکل پیشروی رونـــــق این کسب و کارها در کشورمان است. تاکنون اقدامات متفاوتی جهت حل این مشکل اندیشیده شده است که از جمله آنها می‌توان به اعطای نماد اعتماد الکترونیکی اشاره کرد که از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیک ایران به سایت‌های معتبر ارائه می‌شود. به منظور آشنـــایی بیشتر با اقدامات انجام‌شده پیرامون نحـــوه ساماندهی کسب و کارهای اینترنتی با فرانک رازقی اسکوئی، قائم‌مقام مرکز توسعه تجارت الکترونیک به گفت و گو نشستیم که ماحصل آن در پی می‌آید: *** ■ یک شغل چه شرایطی باید داشته باشد تا بتوان عنوان کسب‌وکار اینترنتی را به آن اطلاق کرد؟ ■ هر کس که اقدام به ارائه کالا و خدمات در اینترنت کند، مشروط به اینکه مصرف‌کننده بتواند سفارش کالای خود را در سایت بدهد و هزینه را نیز اینترنتی پرداخت کند آن کسب‌وکار اینترنتی است. با این وجود به طور مثال در سایتی اگر صرفاً اطلاعاتی ارائه شود، اما هزینه‌‌ای بابت آن اطلاعات دریافت نشود نمی‌توان عنوان کسب‌وکار یا فروشگاه اینترنتی را به آن شغل اطلاق کرد. ■ بحث ساماندهی کسب و کارهای اینترنتی چه زمانی در کشورمان آغاز شد؟ ■ در تدوین طرح تحول اقتصادی، یکی از بخش‌ها به نظام توزیع کالا اشاره شده است. در ساماندهی نظام توزیع نیز 10 پروژه طراحی شده تا رویه فعلی نظام توزیع کالا اصلاح شود. یکی از این پروژه‌ها به ساماندهی کسب و کارهای اینترنتی اختصاص دارد. در این طرح عنوان شده که مشکل اساسی کسب و کارهای اینترنتی در کشورمان عدم اعتماد مردم است. زیرا تا زمانی که مصرف‌کننده به این کسب و کارها اعتماد نداشته باشد به سمت آن‌ها نمی‌رود و در نتیجه این نوع کسب‌وکار رونق نمی‌گیرد. به همین دلیل  دولت وارد عمل شد تا زمینه این اعتماد فراهم شود. در این زمینه مرکز توسعه تجارت الکترونیک که زیر نظر وزارت صنعت و معدن و تجارت فعالیت‌ می‌کند مأموریت یافت تا با طراحی نماد اعتماد الکترونیکی زمینه رونق کسب و کارهای اینترنتی را فراهم آورد. ■ این نماد چگونه می‌تواند زمینه اعتمادسازی مخاطبان به کسب و کارهای اینترنتی را فراهم کند؟ ■ نکات مهم در اعطای نماد اعتماد الکترونیکی همان مواردی بوده که برای خریداران اینترنتی مهم است. اولین مورد این است که متقاضیان هویت و مکان مشخصی داشته باشند، زیرا اگر این موارد وجود نداشته باشد باعث ترس و افزایش خطر در خرید اینترنتی می‌شود.  موضوع بعد قانونمند بودن فرایند خرید است. در فرایند خرید باید حریم خصوصی افراد رعایت شود، فاکتور صادر شود و تمامی موارد و هزینه‌ها شفاف باشد.این موارد یکی از مهم‌ترین مشکلات ما با برخی از سایت‌ها است، در مواردی مشاهده می‌شود که فرد فرایند خرید را انجام می‌دهد، اما در هنگام تحویل کالا هزینه‌های دیگری با عنوان هزینه حمل‌ونقل، پست و ... دریافت می‌شود که قبلاً اعلام نشده بود. اما در زمان اعطای نماد الکترونیکی باید تمامی این موارد پیش بینی شده باشد تا اعتماد مشتریان تأمین شود. ■ نماد اعتماد الکترونیکی چه مشخصاتی دارد؟ ■ نماد اعتماد الکترونیکی لوگویی است که از سوی سازمان توسعه تجارت الکترونیک ایران به سایت‌های واجد شرایط داده می‌شود. پیش‌بینی شده تا 5 ستاره داشته باشد که در حال حاضر فقط یک یا دو ستاره به متقاضیان داده‌ایم. این لوگو از سرور ما خوانده می‌شود و در نتیجه هر زمان لازم شود نماد از شرکت و کسب‌وکار متخلف گرفته می‌شود. البته باید به این موضوع اشاره‌کنم که ما برای احراز هویت افراد از اداره اماکن نیز استعلام می‌گیریم و کسانی که صلاحیت لازم را نداشته باشند نمی‌توانند این نماد را دریافت کنند. ■ آیا برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار  اینترنتی نیاز به مکان خاصی است و یا اینکه افراد در منزل خود نیز می‌توانند این نوع از کسب‌وکار را راه‌اندازی کنند؟ ■ در سال‌های گذشته به دلیل دید سنتی که نسبت به کسب‌وکار وجود داشت در مواردی اصلاً این نوع کسب و کار هار را قبول نداشتند. حتی در قانون نیز آمده است که برای راه‌اندازی کسب و کار نیاز به یک مکان تجاری و یا اداری است، اما با تصویب مشاغل خانگی قسمتی از این مشکلات برطرف شد. زیرا لزومی ندارد که فردی که در اینترنت فعالیت دارد حتماً مکانی تجاری و اداری داشته باشد زیرا بسیاری از امور را می‌توان در منزل نیز انجام داد. همچنین در قانون نظام صنفی نیز اشاره شده است که با وسیله کسب‌وکار افراد نیز می‌شود  پروانه کسب صادر کرد. مثلاً وانت‌بارها با ماشین خود پروانه کسب دریافت می‌کنند. حتی قرار شده چنین پروانه‌ای برای دارهای قالی نیز صادر شود. در این شرایط وب‌سایت نیز حکم وسیله کار را داشته و نیاز به مکان تجاری و یا اداری خاصی ندارد. ■ تا کنون چند سایت توانسته‌اند مجوز قانونی فعالیت دریافت کنند؟ ■ برای کسب نماد اعتماد الکترونیکی  ما 10 هزار متقاضی داشته‌ایم که تا کنون فقط توانسته‌ایم به هزار و 500 نفر نماد را اعطا کنیم. البته قسمتی از مشکل به خود سایت‌ها بر می‌گردد که رویه‌های خود را اصلاح نمی‌کنند. ■ به غیر از سایت‌هایی که مجوز دارند، بسیاری نیز بدون مجوز خاصی مشغول به فعالیتند. آیا برآوردی از تعداد این سایت‌ها دارید؟ ■ در کمترین برآورد می‌توان گفت که تعداد دو برابر متقاضیان یعنی 20 هزار سایت و فروشگاه اینترنتی در کشور فعالند که تعداد پرسنل آنها مشخص نیست. البته در برخی از سایت‌ها در کنار انتشار اطلاعات سرگرم‌کننده، محصولاتی نیز عرضه می‌شود که به آنها نمی‌توان عنوان فروشگاه‌های اینترنتی را اطلاق کرد. ■ هم‌اکنون در چه حوزه‌هایی می‌توان اقدام به راه‌انـدازی یک فروشگاه اینترنتی کرد؟ ■ محدودیتی در این زمینه نداریم، مگر کالاهایی که فروش آن‌ها در اینترنت ممنوع است همانند فروش دارو که در قوانین ایران فروش آن از طریق اینترنت ممنوع است، ما حتی فروش دخانیات را نیز ممنوع کردیم. البته فروش یکسری از محصولات نیز الزاماتی دارد و مثلاً نیاز به داشتن انبار و مکان مشخص است. اما اگر آن فروشگاه فقط واسطه باشد باید هویت کسانی که تأمین‌کننده اصلی هستند نیز مشخص شود. هم‌اکنون در حال ارسال نامه‌ای به مراجع‌ ذی‌صلاح هستیم که در زمان اعطای مجوز هر شغل شناسنامه‌ای تعریف شود مبنی بر اینکه آیا شغل مورد نظر را می‌توان در اینترنت ارائه داد. اما اگر به طور کلی بخواهم بگویم در جهان کتاب رتبه اول فروش اینترنتی دارد که در ایران رتبه اول اختصاص به تجهیزات رایانه و الکترونیکی است. ■ در حال حاضر استقبال مردم از کسب‌وکارهای اینترنتــی به چه میزان است؟ ■ استقبال خوبی داریم. به گونه‌ای که در 2 سال و نیم پیش فکرش را هم نمی‌کردیم.بر اساس آمارها از هزار و 500 سایت دارای مجوز روزی بالغ بر یک میلیون بازدید به عمل می‌آید. این آمار فقط به بازدید از صفحه اول سایت اختصاص دارد، اگر این آمار را بخواهیم  به 10 هزار سایت متقاضی دریافت نماد اعتماد الکترونیکی تامیم بدهیم، حدود 10میلیون بازدید در روز می‌شود که اگـر حتی یک درصد آنها نیز اقدام به خرید کنند رقم قابل‌ملاحظه‌ای خواهد شد. البته استاندارد جهانی برای خرید 2 تا 5/2 درصد بازدیدهاست. در ایران نیز فروشگاه‌هایی داریم که بالای 5/2 درصد مراجعه‌کنندگان اقدام به خرید می‌کنند که وضعیت امیدوارکننده است. ■ آیا برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای اینترنتی حتماً باید در شهرهای بزرگ حضور داشت؟ و یا اینکه از سایر مناطق نیز می‌توان در این زمینه اقدام کرد؟ ■ خیلی‌ها فکر می‌کنند که برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی حتماً باید به شهرها بیایند، اما چنین نیست. ما متقاضیانی داریم که از روستاها  متقاضی دریافت نماد اعتماد الکترونیکی شده‌اند. در جایی خواندم که دو خواهر از روستاهای لاهیجان در تهران اقدام به فروش اینترنتی گل کرده‌اند. به طور مثال در روستاها صنایع‌دستی داریم که در شهر به قیمت زیادی به فروش می‌رسد، در این رابطه افراد می‌توانند این محصولات را از طریق پست به سراسر کشور ارسال کنند. در حال حاضر نیز فروشگاهی داریم که سرور آن در یک روستا قرار دارد. یا اینکه در نمونه‌ای فرد در یک شهر کوچک یک سوپرمارکت اینترنتی راه‌اندازی کرده که استقبال خوبی از آن شده است. در این رابطه می‌توان گفت که راه‌اندازی کسب‌وکار اینترنتی محدودیت خاصی ندارد. ■ در مواردی مشاهده  می‌شود که افراد سودجو با راه‌‌اندازی اینگونه از کسب‌وکار از متقاضیان کلاهبرداری می‌کنند. حالا چگونه می‌توان سایت‌های معتبر را از متقلبان تشخیص داد. ■ به موازات افزایش تجارت الکترونیک شیوه‌های کلاهبرداری نیز افزایش یافته است. با این وجود خریداران قبل از خرید اینترنتی باید به یکسری از موارد توجه کنند. اولین نکته داشتن نماد اعتماد الکترونیکی است. زیرا سایت‌های دارای چنین نمادی حتماً کنترل می‌شود و حتی کمیته نظارتی ما نیز که مقامات پلیس فتا نیز در آن حضور دارند اعلام شد که فروشگاه‌های دارای نماد اعتماد کمترین میزان شکایات را داشته‌اند. زیرا کسی که قصد کار خلاف را دارد از خود ردپایی به جای نمی‌گذارد. حال اگر سایتی نماد اعتماد نداشت، خریدار باید بررسی کند که آیا فروشنده اطلاعات درستی از خود در سایت گذاشته است. در مواردی می‌بینیم که فرد از فروشگاهی خرید کرده که فرد تلفن تماس ثابتی نداشته و فقط یک تلفن همراه اعتباری بدون آدرس در سایت قرار داده شده است. یا در مواردی در سایت کالاهایی به فروش می‌رسد که فروش آن در ایران ممنوع است، همانند کالاهایی که در ماهواره تبلیغ می‌شود. ما به اصطلاح به این‌ سایت‌ها می‌گوییم سایت‌های زرد. ■ دریافت نماد الکترونیکی چگونه است و فرد چه مراحلی را باید طی کند؟ ■ در حال حاضر هیچ هزینه‌ای بابت آن دریافت نمی‌شود و کلیه فرایند به صورت اینترنتی بوده و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به سایت  www.enamad.ir درخواست دهند. در اینجا باید به این موضوع اشاره‌کنم که برخی به زمان طولانی فرایند رسیدگی اعتراض دارند که قسمتی از مشکلات به خود افراد بر می‌گردد. چون در خرید اینترنتی باید اطلاعات شفاف بوده و امکان پیگیری کالا وجود داشته باشد. باید آدرس فروشنده موجود باشد و وی طبق قوانین قبول کند که تا هفت روز خریدار می‌تواند کالا را برگشت بدهد. این موضوع در قانون تجارت الکترونیک نیزآمده است، اما برخی زیر بار این مسائل نمی‌روند و این روند را طولانی‌تر می‌کند. ■ کسانی که می‌خواهند وارد این عرصه شوند چه تخصص‌هایی باید داشته باشند؟ ■ کسب و کارهای اینترنتی در عین ساده بودن یکسری پیچیدگی‌ها نیز دارند. افراد باید به فکر پشتیبانی سایت باشند. در مواردی می‌بینیم که افراد به این کسب‌وکار به عنوان یک شغل دوم نگاه می‌کنند و در تمامی زمان‌ها پاسخگوی متقاضیان نیستند. مثلاً فرد شغل دیگری دارد و یا دانشجو است و در زمان‌هایی نمی‌تواند پاسخگوی مشتریان باشد که این مشکلات باید برطرف شود.در پایان می‌توانم بگویم که کسب‌وکار اینترنتی یک شغل دوم و نیمه‌وقت نیست و جوانان با جوانان با کمترین هزینه و در نقاط مختلف کشور می‌توانند یک کسب و کار اینترنتی راه‌اندازی کنند. گفت‌وگو: امین بلندهمت