گفت وگوی متفاوت با اولین سخنگوی زن

سخنگو شدنم برای کشور های غربی جالب بود/ چه کسی پیشنهاد سخنگویی را به افخم داد؟

همسرم هم وقتی با هم صحبت می کنیم گاهی به من می گوید داری با ژست و موضع سخنگویی با من حرف میزنی!

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- گفت وگو با مرضیه افخم اولین سخنگوی زن وزارت خارجه در صبح یک روز نسبتا گرم تابستانی در دفتر روزنامه خراسان در مشهد انجام شد .سخنگوی وزارت خارجه به طور جدی تاکید می کند که باید کار سخنگویی را از جنسیت افراد جدا کرد و زن یا مرد بودن ربطی به این مسئله ندارد اما وقتی درباره واکنش ها به انتصابش سخن می گوید مثال هایی می آورد که نشان می دهد حداقل انتصاب یک زن برای اولین بار به این سمت در جمهوری اسلامی برای خود او نیز جالب بوده است وتاکید می کند که این مسئله بازتاب بین المللی خوبی داشته و ... توصیه ها و پیشنهاد هایی نیز که برای توسعه گستره توزیع روزنامه در کشورهای همسایه می دهد نشان از تسلطش به این حوزه دارد . وی ترجیح می دهد در اولین گفت وگوی رودررو با یک روزنامه از پرداختن به موضوعات جدی فضای سیاست خارجی بپرهیزد و تاکید می کند : «موضع گیری های جدی و مطالب رسمی را پشت تریبون اعلام می کنیم » ما هم ترجیح می دهیم وارد فضای گفت وگویی متفاوت با خانم سخنگو شویم .وی نشست های خبری وزارت خارجه را از آزاد ترین نشست ها می داند و می گوید :« خبرنگاران خارجی که به نشست خبری می آیند، عموما این ذهنیت را دارند و فکر می کنند سوالات نشست از قبل به خبرنگاران داده می شود تا موارد مشخص را سوال کنند در حالی که این طور نیست ویکی از جلسات آزاد وباز همین نشست های خبری است» . توضیحاتی درباره چگونگی تعیین موضع وزارت خارجه در قبال تحولات و اعلام آن ارائه می کند و هنگامی که می پرسیم آیا توانسته است بین کار سخنگویی که به گفته خودش یکی از استرس آورترین کارهای دنیا است و زندگی شخصی اش رابطه ای برقرار کند که نه سیخ بسوزد نه کباب،می گوید « جواب سوال شما رو باید همسرم بگه آیا تونستم کار و زندگی رو باهم جمع کنم یا خیر! البته با همسرم،در وزارت خارجه همکار هستیم.» گفت وگوی ما با مرضیه افخم به سوالات دیگری درباره چگونگی گذراندن اوقات فراغت، فیلم های مورد علاقه وی ، چگونگی به اصطلاح خودمان پیچاندن خبرنگاران و پاسخ ندادن به سوالات و ... نیز کشیده می شود البته همانطور که انتظار داشتیم پاسخ هایی کلی و دیپلماتیک می  دهد. می پرسیم در محیط خانواده هم به سوالات به شیوه دیپلماتیک پاسخ می دهید : « آخرش به من می گویند بازهم وزارت خارجه ای صحبت کردی! همسرم هم وقتی با هم صحبت می کنیم گاهی به من می گوید داری با ژست و موضع سخنگویی با من حرف میزنی! »..گفتگوی خراسان را با سخنگوی وزارت خارجه کشورمان که به گفته خودش برای اولین بار در یک رسانه مکتوب حضوریافته بود،بخوانید:

* اگر نکته خاصی دارید بفرمایید تا در ادامه سوالاتی را در حوزه های مختلف مطرح کنیم و در خدمت شما باشیم.
از اینکه فرصتی پیش آمد و در شهر مشهد از نزدیک با مجموعه همکاران و امکانات شما آشنا شدم خیلی خوشحالم و جا دارد از تنظیم وقت برای ساعت غیرکاریتان که معمولا روزنامه ها از بعد از ظهر کارشان را شروع می کنند تشکر کنم . بحث خاصی مورد نظرم نیست ولی سوالی در ذهنم هست و آن هم نبود یک روزنامه ایرانی حداقل در کیوسک های کشورهای همسایه و منطقه و مخصوصا جاهایی که ایرانیان و فارسی زبانان حضور دارند هست . مخصوصا که علیرغم گسترش رسانه های مجازی باز هم مطبوعات ورسانه های مکتوب رقابت حرفه ای قدیمی خودشان را حفظ کرده اند وهنوز حضور فیزیکی مهم است .

* البته توزیع روزنامه درکشورهای دیگر کارسختی است ...
من به اندازه شما فکر نمی کنم که اینقدر کار سختی باشد ، یا حتی سیاسی باشد . البته سعی می کنم در ذهنم کار حرفه ای رسانه را تفکیک کنم وهر وقت لازم باشد موضوعات سیاسی را با موضوعات رسانه متصل می کنم .الان رسانه های دنیا دارند این کار را انجام می دهند مثلا اگر روزنامه خراسان در دیگر کشورها توزیع روزانه داشته باشد،کار نامتعارفی انجام نداده اید . هرکاری مخصوصا اگر جدید باشد سختی های خودش را دارد.

* خانم دکتر، اگر اجازه بدهید در این فرصت که خدمت شما هستیم، جدای از مباحث همیشگی که شما به خبرنگاران پاسخ می دهید، سوالاتی از جنس دیگری مطرح کنیم و کمی وارد حواشی زندگی و کار اولین سخنگوی زن جمهوری اسلامی شویم.
خواهش می کنم...

* متشکرم. پس به عنوان نخستین پرسش می خواستم بدانم چالش ها در حوزه سخنگویی در مدتی که حدود یکسال حضور داشتید چه بوده است با توجه به این که شما یک زن هستید و شاید کار سخنگویی ابعاد مختلف کاری و سیاسی داشته باشد؟

البته من برای انجام کار سخنگویی واین که تفاوتی بین مردان یا زنان در سمت سخنگویی وجود داشته باشد ایده ای نداشتم چون برداشت خودم این بود که همان روال کار قبلی همکاران دروزارت خارجه است. گرچه به عنوان تجربه یک خانم حواشی خاص خودش را هم می توانست داشته باشد.

*البته در مجلس واکنش هایی بعد از قبولی این سمت از جانب شما به وجود آمد...
از نظر حرفه ا ی سخنگوی وزارت خارجه مرد باشد یا زن،واقعا تفاوتی ندارد. نه فضای کار ما تغییری کرده ونه اینکه ملاحظات برخی خبرنگاران چون من خانم هستم کمتر شده وهیچ ویژگی جنسی بابت کار حرفه ای که انجام می دهم وجود ندارد ولی از جهت واکنش ها در همه حوزه ها و تیپ ها و افکار عمومی به این موضوع واکنش نشان دادند، بیرون از ایران هم بازخوردهایی داشت که شاید خبرهایش را دیده باشید....

*اگر امکانش هست از بازخوردهایی که خبرش را نداشتیم بفرمایید!
برداشت خودم این است برای کشورهای غربی جالب بودکه در جمهوری اسلامی ایران این پست که مخاطب زیادی در نقاط مختلف جهان دارد،به یک خانم پیشنهاد شود و این تبلیغات و شایعاتی که در ایران برای برخی مشاغل محدودیت هایی برای خانم ها وجود دارد را از بین برد و نشان داد که اگر کسی بتواند این کار را انجام دهد که ان شاء ا... من تا الان توانسته باشم، جمهوری اسلامی فارغ از جنسیت فرصت ها را در اختیار خانم ها قرار داده است.همچنین همزمانی حضور بنده در این پست با تحولات گوناگون مانند بحث هسته ای،بحث عراق و سایر تحولات منطقه، توجه جهانی به اخبار ایران را چند برابر کرد و طبیعی است هر کس در فضای مجازی اخبار ایران را جست و جو کند در مواردی به نقل قول یا عکسی از بنده هم برمی خورد که نگاه دیگری به فعالیت زن در جمهوری اسلامی را معرفی می کند. خیلی از موارد دیگر هم هست مثلا شخصا از همتاهای خارجی خودم پیام هایی دریافت کردم ویا خبرنگاران خارجی ایمیل زدند وخیلی برایشان جالب بود که این تریبون در ایران دراختیار یک زن قرار گرفته است.

*نکته همین جاست شما در شرایطی سخنگو شدید که مسلما موجی که در خصوص سیاست خارجی ایران ومذاکرات هسته ای درست شده بود مشخص بود که ایران را به صدر خبرها می آورد،این ها مانعی نبود که این فکر به نظرتان برسد تا این سمت را قبول نکنید؟اصلا برای قبول این کار چقدر با شما صحبت شد؟واکنش شما چه بود ؟
ببینید انسان اگر تردید ایجاد کند در توانایی های خودش ،هم برای کسانی که این پیشنهاد را به او داده اند ناامیدی ایجاد می شود و هم اینکه اصولا امکان پیشرفت کار فراهم نمی شود. دراین باره من وقتی با سخنگوهای وزارت خارجه دیگر کشورها و یا کسانی در خارج از ایران که زمانی این تجربه را داشته اند گفت وگو می کنم، همه بر این که این کار پراسترس است اتفاق نظر دارند و می گویند همکاران ما در وزارت خارجه به اندازه ما کارشان استرس آور نیست. آقای سرمدی که پیشنهاد سخنگویی را با بنده مطرح کردند گفتند یک جمع بندی کردیم که یک خانم این سمت را قبول کند و من هم مخالفت نکردم گرچه تردید داشتم و خیلی سوالها در ذهنم بود ولی پذیرفتم و الان هم تلاش دارم خیلی معمولی وفارغ از نگاه جنسیتی با این کار زندگی کنم.

*خانم افخم !سوالی که پیش می آید این است که وقتی شما به عنوان سخنگوی رسمی یک کشور موضعی می گیرید ،پشتوانه کارشناسی شما به چه میزان است؟به عبارتی نحوه جمع بندی شما برای ارائه نظر چگونه است؟آیا شخصا به نتیجه می رسید یا حاصل یک کارگروهی است؟
چندین عامل مهم در این کار دخیل است. بخشی اطلاعات ودانش و تجربه شخصی است ولی به طورکلی ما یک تیمی هستیم که کار می کنیم .موارد متعددی را با آقای ظریف مشورت می کنم، مواردی را هم با تیم کاری و مجموعه های داخل وزارت خانه بحث وتبادل نظر می کنیم ، با نهادها وسازمان های بیرونی که مرتبط هستند تماس منظم داریم. لذا یک مجموعه اطلاعاتی است که مشورت وجمع بندی می شود. والبته موارد متعددی هم هست که فی البداهه اعلام موضع می شود . ماهیت این کار یک کار جمعی است و مشورت پایه اصلی است.این هم برای شما جالب است که بگویم خبرنگاران خارجی که به نشست خبری می آیند، عموما این ذهنیت را دارند و فکر می کنند سوالات نشست از قبل به خبرنگاران داده می شود تا موارد مشخص را سوال کنند در حالی که این طور نیست ویکی از جلسات آزاد وباز همین نشست های خبری است و وقتی متوجه این موضوع می شوند که به راحتی می توانند سوال شان را مطرح کنند واقعا شگفت زده می شوند. اکثر خبرنگاران خارجی که غیر مقیم هستند در سفر به کشور سعی می کنند در یکی از جلسات سخنگویی حضور داشته باشند و از نزدیک کار سخنگوی زن در وزارت خارجه را ببینند.

* شما درجریان ریز مباحث و اخبار محرمانه منطقه ای که می خواهید درموردش اظهار نظر کنید، قرار می گیرید؟
اگر قرار باشد ما موضع گیری داشته باشیم واطلاعات کافی نباشد، طبعا اظهار نظر دقیق و صحیحی نخواهد بود برای این کار باید آخرین اخبار و اطلاعات کافی داشته باشیم و از آن جمله در مواردی که رخدادهای غیر مترقبه حادث می شود با نمایندگی هایمان در خارج از کشور تماس می گیریم و تحولات میدانی را جویا می شویم و معمولا تلاش می کنیم که همه اطلاعات را داشته باشیم تا بعدا زوایای دیگری پیدا نشود ،گرچه تقریبا مجموعه اطلاعات در اختیار بنده قرار می گیرد.

*کار شما کاری است که در تمام طول روز خبرنگارها به شما زنگ می زنند،چطور توانسته اید بین کار وزندگی تعادل برقرار کنید؟
جواب سوال شما را باید همسرم بگوید که آیا توانستم کار و زندگی را باهم جمع کنم یا خیر! البته با همسرم، در وزارت خارجه همکار هستیم ویکی از خوش شانسی های من همزمان با انتصاب به این سمت همین بوده است.

* اوقات فراغتی هم دارید؟
اگر هم نداشته باشم،سعی می کنم برای خودم در مواقعی از هفته هرچند اندک ایجاد کنم، به دیدار اقوام می روم، کتاب می خوانم ، فیلم می بینم. کارهای عقب افتاده را جمع و جور می کنم و...

*حتما فیلم های سیاسی می بینید که آخرش را هم پیش بینی می کنید!
نه فیلم های با موضوعات مختلف را می بینم. البته بیشتر فیلم های ایرانی می بینم و تحولات سینمای ایران را علاقه مندم مطلع باشم.

* معمولا در خانواده هم مانند حوزه کاری تان سعی می کنید دیپلماتیک سخن بگویید؟ طوری که هم جواب داده باشد وهم نداده باشید؟!
تقریبا همینطور است! یعنی آخرش به من می گویند بازهم وزارت خارجه ای صحبت کردی! همسرم هم وقتی با هم صحبت می کنیم گاهی به من می گوید داری با ژست و موضع سخنگویی با من حرف میزنی!

*وقتی می خواهید به سوالی پاسخ ندهید، به چه طریق عمل می کنید؟ مثلا کلی توضیح می دهید یا بحث را به انحراف می کشانید؟
من شخصا عقیده دارم احترام سوال کننده بایدحفظ شود، لذا اینکه تلاش کنم مسیر انحرافی بروم را سعی می کنم به حداقل برسانم و دوست دارم واقعا در جهت موضوع به سوال پاسخ دهم چون انحراف ذهن خبرنگار یک مسئله ای است که ما فکر می کنیم موفق به این کار شده ایم! و این یک واقعیت است که هیچ وقت ذهن یک خبرنگار را کسی نمی تواند منحرف کند و خیلی مواقع هم می بینم وقتی که بگویم اطلاعی ندارم، برداشت رسانه ها خیلی بهتر است تا جایی که انحرافی جواب بدهم.

* از لطف شما تشکر می کنم خانم دکتر و اگر اجازه بدهید به عنوان آخرین سوال من برخی عبارات و کلمات را می گویم و اگر ممکن است شما اولین احساس تان راجع به آن را بگویید. البته لطفا دیپلماتیک پاسخ ندهید!

دکتر ظریف: سیاستمدار اخلاقی
دکتر عراقچی: فردی متخصص
عربستان: کشور همسایه ومنطقه ای
ماری هارف: همتای بنده
مذاکرات هسته ای: از موضوعات مورد توجه همه مردم
خانواده: حامی، اولویت همه