هنگام درس اصلا تمرکز ندارم
خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.
همانطور که می دانیدتمرکز حواس، حالتى ذهنى و روانى است که در آن حالت،
تمام قواى حسى، روانى و فکرى انسان روى موضوع خاصى متمرکز مىشود و تضمین
کننده امر یادگیرى و انجام صحیح کارها و رهایى از خطرات احتمالى است. تمرکز
حواس در یک چشم بر هم زدن ایجاد شده یا از بین می رود. انسان در تمام طول
عمرش با شدت های متفاوت فکر می کند. هرگز نمی تواند راجع به چیزی فکر نکند و
نگران نباشد. ذهنیات و ایده های گوناگون دائما تمرکز او را به هم می زند.
توجه داشته باشید که برای دستیابی به تمرکز نمی توان مستقیما تلاش کرد بلکه
باید شرایط تمرکز را زیاد کنید و آن شامل حذف کردن عناصر حواس پرتی های
داخلی و خارجی و استفاده از راه کارهایی برای افزایش تمرکز است. به هر حال
در یک جمعبندى کلى، مىتوان گفت: بیشتر افراد به دلایل عمده زیر، با عدم
تمرکز فکر و حواس مواجه مىشوند:
1. کسانى که خود را به انجام دادن کار یا فعالیتی مجبور مىکنند؛ در حالى
که تمایل درونى چندانى به آن ندارند. در این صورت تمام قواى ذهنى و
روانىشان به طور خودکار از آن موضوع پرت مىشود و دچار حواسپرتى
مىگردند. چنین افرادى ممکن است مدتها با بىعلاقگى کارهایى انجام مىدهند
یا به دنبال کار یا رشته تحصیلى خاصى، تلاشهایى کنند و به عبارت دیگر خود
را مجبور به انجام دادن آن کار یا مطالعه مىبینند.
2. فشارهاى روانى نیز از عوامل عمده تشتت فکرى است. بیشتر افراد زمانى که
با مسألهاى مواجه مىشوند، اگر معتقد باشند زمان کافى براى حل آن ندارند و
یا توانایى حل مسأله و کسب توفیق را در خود نبینند، دچار نگرانى و اضطراب
مىشوند و در نتیجه این نگرانىها، ترس از شکست، افکار منفى عدم اعتماد به
نفس و خیالبافىهاى منفىگرایانه، توان عمل و ابتکار و خلاقیت را از آنان
سلب مىکند و به جاى اینکه روى موضوع خاص تمرکز کنند، بر ترس و احتمال شکست
خود تمرکز مىکنند و یأس و ناامیدى بر آنها چیره شده و موجب حواسپرتى
مىشود.
3. گاهى برخى حوادث و اتفاقات، فضاى روانى فرد را دچار اختلال مىکند (نظیر
آنچه در زندگى شخصى، تحصیلى، خانوادگى، اجتماعى و اقتصادى و... رخ
مىدهد)، امکان تمرکز حواس را از بین مىبرد.
4. گاهى عدم رعایت اصول فعالیت یا مطالعه و نبود نظم در فعالیت باعث خستگى
جسمى و روانى شده و در نتیجه احساس بىعلاقگى و به دنبال آن عدم تمرکز حواس
بر او مستولى مىشود.
5. تکثر و تعدد فعالیتهاى فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد، باعث عدم تمرکز حواس مىشد.
چه باید کرد؟
همانطور که اشاره شد برای داشتن تمرکز حواس باید در دو جبهه فعالیت
نمود.اول باید موانع موجود را حذف نمود و سپس راهکارهای تقویت تمرکز حواس
را عملی ساخت .
الف) برای حذف هر یک از عوامل فوق که هر کدام به گونهاى مانع تمرکز حواس
مىشود - باید به راهکار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عین حال نکات
زیر مىتواند به عنوان راهکارهاى کلى، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چیز، براى تمام فعالیتهاى خود برنامهریزى کنید.
یعنی هر شئی باید در جای خود قرار بگیرد.از اینکه همه را یک جا جمع نموده و
سپس آنها را در یک زمان در محلهای خود قرار دهید پرهیز نماید.مثلا اگر کار
شما با دفتر مالی تمام شد قبل از اینکه مشغول کار دیگری شوید ابتدا دفتر
را در محل مخصوص خود قرار دهید.به این ترتیب ذهن شما برای اشیاء طبقه بندی
مخصوصی ایجاد نموده و در بازیابی به شما کمک می نماید.
2. در صورتى که تعدد کارها و فعالیتها، باعث عدم تمرکز مىشود، آنها را به
حداقل ممکن برسانید و به خود بگویید: در این دوره و زمان، مهمترین وظیفه و
کار من چیست و فعالیتهاى جانبى متعدد، مزاحم وظیفه اصلى من است.یعنی سعی
نماید در یک زمان فقط یک فعالیت انجام دهید. شاید در ابتدا تصور نمایید از
تعداد فعالیتهای شما کاسته شده اما در انتهای روز متوجه می شوید به همان
میزان قبلی فعالیت انجام داده اید بدون اینکه تداخلی در فعالیتها صورت
گرفته باشد
3. اگر مشکلات شخصى، اجتماعى، خانوادگى و... باعث عدم تمرکز حواستان
مىشود؛ بدانید که زندگى فردى هیچکس، خالى از مشکل نیست و ذهن هیچ فردى
خالى محض نیست. از طرف دیگر با صرف فکر کردن و مشغولیت ذهنى درباره چنین
مشکلاتى، هیچ دردى دوا نخواهد شد. پس به خود تلقین کنید که هنگام فعالیت یا
مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانید.
4.کلید اساسی تمرکز حواس، کاربرد فنونی است که خواننده را در عمل مطالعه فعال می سازد و سبب ایجاد واکنش در حین مطالعه می شود.
نکات زیر مىتواند به عنوان راهکارهاى کلى، مؤثر واقع شود:
1- در ابتدا و قبل از هر چیز، براى تمام فعالیتهاى درسى و
غیردرسى، برنامهریزى کنید. اوقات شبانهروز را در یک جدول زمانبندى شده -
از هنگام بیدارى تا موقع خواب - یادداشت و براى هر کارى، زمان خاص و مناسب
معین کنید. بکوشید طبق همان برنامه تنظیم شده، به فعالیتهاى کلاس،
مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و ... بپردازید.
2- زمان معینى را در طول روز، براى اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با
تخیلات و افکار مزاحم، اختصاص دهید. این کار حداقل دو فایده مهم دارد: نظم و
انضباط در تمام فعالیتها - حتى در اندیشهها و افکارتان - راه پیدا
مىکند که خود بسیار ارزشمند است و نیز اگر افکار مزاحم در غیر زمان معین،
به سراغتان آمد و باعث حواسپرتى شما شد، مىتوانید به خود وعده بدهید که
زمان اندیشیدن در این باره، فلان زمان خاص و معین است. پس براى هر کار و
فعالیتى وقتى، مشخص کنید و در آن زمان به هیچ امرى، غیر از آن نپردازید.
3- به هنگام مطالعه یا حضور در کلاس، از افکار یأس آفرین، کسل کننده و
غیرمنطقى بپرهیزید و همواره امید، قدرت و توانایى را در ذهن خود حفظ کنید.
4- هنگام مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمى داشته باشید و یادداشت بردارید یا
مطالب را خلاصه کنید تا در فضاى روانى درس و مطالعه قرار داشته باشید؛ نه
اینکه به دنبال افکار و ذهنیات خود باشید.
5- با پیش مطالعه وارد کلاس شوید و پرسشهایى که درباره درس به ذهنتان
مىرسد، بلافاصله از استاد بپرسید. به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده،
ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدریج از فضاى روانى کلاس خارج شوید. با
این روش ساده، مىتوانید فرایند تدریجى و محتواى درسى کلاس را پىگیرى کنید
و خود را در فضاى درسى یا مطالعه قرار دهید.
6- زمان و مکان مطالعه، باید از نظر فیزیکى و روانى، از شرایط مناسب
برخوردار باشد و عامل حواس پرتى (نظیر سر و صداها، سرما و گرما و نور کم یا
خیلى شدید) از محیط مطالعه حذف شود.
نکته پایانی اینکه در صورتى که موضوع یا موضوعات خاص و محدودى، باعث
حواسپرتى شما مىشود، به دنبال راه حل مناسب آن باشید؛ چرا که این در حکم
علت عدم تمرکز حواس شما است. پس براى مقابله با آن، ابتدا علت و عامل اصلى
را شناسایى کنید و در پى حذف یا تقلیل آن برآیید.
برای اطلاعات بیشتر
1- تقویت و تمرکز فکر، ترجمه هوشیار
2- اسرار تمرکز فکر، علی اکبر محمدزاده
نویسنده:حامد محقق زاده
