مطالب و نکات مهم در باب لقمه و مال حرام

چهل حدیث « حلال و حرام »

مقدمه

«أَلمالُ وَ البَنُونُ زینَةُ الحَیاةِ الدُّنیا وَ الباقِیاتُ الصّالِحاتُ خَیرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیرٌ أمَلاً»

مال و ثروت و فرزندان زینت زندگى دنیا هستند و اعمال صالح که تا قیامت باقى است، نزد پروردگارت ثوابش بهتر و عاقبت آن نیکوتر است.


امانتى در دست انسان هاست،که با آن مى توان غم خود و دیگران را زدود و شادى و خوشى جایگزین کرد. با آن مى شود روح امید به زندگى را در انسانها دمید و آنان را براى زندگى بهتر آماده کرد.
به کمک آن مى توان جلوى دعواها و نزاعها و کشمکشها را گرفت و بدرفتاریها و بدگمانى ها را تبدیل به صفا و صمیمیت و خوش بینى کرد. و جلوى خیلى از جدایى هاى خانماسوز خانوادگى را گرفت، برهنه ها را پوشاند، شکمهاى گرسنه را سیر کرد، بیماران را معالجه کرد، گرفتارها را از گرفتاریها، نجات داد، به بى سروسامانى ها سامان بخشید فقر و فلاکت را از بین برد، بلکه افراد را از مرگ حتمى نجات داد و خوشبختى و امنیت و آرامش و آسایش و سلامتى براى جامعه به ارمغان آورد.
با آن مى توان دانش و صنعت را در کشور رونق داد و زندگى ها را پرنشاط و زیبا کرد. با آن مى توان روستاها و شهرها و حتى بیابانها را زیبا و آباد ساخت و مى توان به سرزمینهاى دور دست، حتى به آسمانها رفت و...
آن امانت الهى که با آن مى توان عزّت دنیا و آخرت را بدست آورد و به کمک آن سعادت و خوشبختى آخرت را براى خود خرید، آبروى خود و دیگران را حفظ کرد و با بهره گیرى بهینه از آن مى توان پاداش اخروى فراوان بدست آورد.
حتى با تلاش براى به دست آوردن آن مى توان مدال «مجاهد فى سبیل اللّه » براى خود گرفت و سپس دین و آئین خود بلکه دیگران را حفظ کرد.
مى توان با کمک آن عظمت و بزرگى دنیا و آخرت و خشنودى پروردگار را به دست آورد و خوشحالى پیامبر و جانشینان او را فراهم آورد.
با آن مى توان به دیدار بزرگان و اولیاى الهى و زیارت خانه خدا و قبور اهل بیت علیهم السلام رفت، فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام را به جهانیان رساند.
اگر به مال و ثروت بعنوان امانتى الهى و وسیله اى براى کسب کمال انسانى نگاه شود، مى توان با آن به سوى خدا رفت و محبوب حقیقى خود را یافت.
امّا اگر به آن به عنوان هدف نهایى و محبوب خود بنگریم، آن در واقع گوساله امّت پیامبر آخرالزمان است که مایه نابودى و هلاکت و خسران انسان مى شود و فتنه انگیز است، انسان را به تفاخر و بى بند و بارى طغیان و سرکشى مى کشاند.
در این صورت باعث تفرقه و جدایى و بدگمانى بین دوستان و آشنایان و برادران و همنوعان مى شود، زندگى را بى خاصیّت، بى هدف، آلوده، پرزحمت بى آسایش و خسته کننده و در نهایت متلاشى مى کند.
مال و ثروت آزمایشگاه انسان است که اگر انسان بداند باید آنرا از کجا و چگونه بدست آورد و چگونه و کجا خرج کند، وسیله بسیار خوب و کارساز است و در راه آباد کردن دین و دنیاى خود مى تواند از آن بهره، برد و گرنه وبالى خواهد بود که گرفتارى دنیا و آخرت را براى خود انسان و چه بسا دیگران را درپى خواهد داشت براى آشنائى بیشتر با آموزش هاى اسلام در زمینه مال و ثروت و مال حلال و حرام و دیدگاه معصومین علیهم السلام، چهل درّ گرانبها از سخنانشان انتخاب شده است. به امید اینکه در این زمینه راه گشا باشد و درحدّ توان از این امانت الهى بهره بردارى کنیم و از آن بعنوان وسیله اى براى تأمین آخرت، استفاده کنیم.
انشاءاللّه



حکایت
در سیرت اردشیر بابکان آمده است که حکیم عرب را پرسید که روزى چه مایه طعام باید خوردن؟ گفت: صد درم سنگ کفایتست. گفت: این قدر چه قوّت دهد؟ گفت: «هذَا المِقدارُ یَحمِلُکَ وَ مازادَ عَلى ذلِکَ فَأَنتَ حامِلُهُ» یعنى این قدر تو را بر پاى همى دارد و هرچه برین زیادت کنى تو حمّال آنى.
خوردن براى زیستن و ذکر کردن استتو معتقد که زیستن از بهر خوردنست
حقیقت انسان
تا در طلب گوهر کانى، کانىور درپى عمر جاودانى، جانى
من فاش کنم حقیقت مطلب راهر چیز که در جستن آنى، آنى

فصل اوّل

جایگاه مال و ثروت

جایگاه مال وثروت

1 عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: إنَّ الدّینارَ وَالدِّرهَمَ أهْلَکا مَنْ کانَ قَبلَکُم وَ هُما مُهْلِکاکُم.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: دینار و درهم، کسانى راکه پیش از شما بودند، نابودکرد و آن دو شما را هم به نابودى مى کشند.

گـوسالـه

2 امّت پیامبر صلی الله علیه و آله عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قالَ: إنَّ لِکُلِّ اُمَّةٍ عِجْلٌ، وَعِجْلُ هذِهِ الأُمَّةِ الدّینارُ وَالدِّرْهَمُ.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر امّتى گوساله اى دارد (که او را منحرف مى کند) وگوساله این امّت (امّت پیامبراکرم) دینار و درهم است. یعنى همانطور که گوساله بنى اسرائیل پیروان حضرت موسى علیه السلام را گمراه کرد و آنان گوساله پرست شدند، مال و ثروت هم موجب انحراف امّت پیامبر صلی الله علیه و آله مى گردد.

(امروز شاهدیم که طبق پیشگویى پیامبر صلی الله علیه و آله خیلى ازپیروان آن حضرت حتى بعضى از به ظاهر خوبان این امّت چنین شده اند).

پیامد مالدوستى

3 عَن عَلِىٍّ علیه السلام: حُبُّ المالِ یُفْسِدُ الَمالَ، و یُوَسِّعُ الآمالَ.

حضرت امام على علیه السلام فرمود: مالدوستى عاقبت انسان را تباه مى کند و آرزوها را گسترده و طولانى مى کند.

محـبوب خدا ومال و ثروت

4 ألإمام عَلِىٍّ علیه السلام قالَ: إذا أحَبَّ اللّه ُ سُبْحانَهُ عَبْداً بَغَّضَ إلَیْهِ المالَ وَقَصَّرَ مِنْهُ الآمالَ، إذا أرادَاللّه ُ بِعَبْدٍ شَرّاً حَبَّبَ إلَیْهِ المالَ وَبَسَطَ مِنْهُ الآمالَ.

حضرت امیرمؤمنان علیه السلامفرمود: وقتى خداوند بنده اى را دوست بدارد، مال وثروت را پیش اومنفور وناپسند جلوه مى دهد وآرزوهاى اورا کوتاه مى کند وچون خداوند بدى بنده اى را اراده کند، مال وثروت را محبوب او قرارمى دهد وآرزوهایش را گسترش مى دهد. خداوند متعال بدى هیچیک از بندگان خود را نمى خواهد مگراینکه خود بنده اعمالى را انجام دهد که مورد خشم پروردگار خود قرار گیرد که دراین صورت خداهم اورا رها مى سازد وبه خودش وامى گذارد.

زیان زیادى ثروت

5 ألإمامُ عَلِى علیه السلام قالَ: کَثْرَةُ المالِ تُفْسِدُ القُلُوبَ وَ تُنْشِئُ الذُّنُوبَ.

امام علىّ بن ابى طالب علیه السلامفرمود: زیادى ثروت قلبها را تباه مى سازد وگناهان را پدید مى آورد.

مال و ثروت امـانت الهى

6 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: ألمالُ مالُ اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ جَعَلَهُ وَدایِعَ عِنْدَ خَلْقِهِ وَ أَمَرَهُمْ أَن یَأکُلُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَشْرَبُوا مِنْهُ قَصْداً، وَیَلبِسُوا مِنْهُ قَصْداً، وَیَنکَحُوا مِنْهُ قَصْداً، وَیَرْکَبُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَعُودُوا بِما سِوى ذلِکَ عَلى فُقَراءِ المُؤمِنینَ، فَمَنْ تَعَدّى ذلِکَ کانَ ما أَکَلَهُ حَراماً وَما شَرِبَ مِنْـهُ حَراماً، وَ ما لَبِسَهُ مِنْهُ حَـراماً، وَما نَکَحَهُ مِنْهُ حَراماً، وَ ما رَکِبَهُ مِنْهُ حَراماً.

امام صادق علیه السلام فرمود: ثروت از آنِ خداست و او آن را نزد بندگان خود امانت گذاشته و دستور داده است که از آن درحدّ متعارف بخورند وبیاشامند ولباس تهیه کنند و ازداوج کنند وبراى سوارى از آن استفاده کنند وبقیه آن را به مؤمنان نیازمند یارى دهند، بنابراین کسى که در هرقسمت از آن حدّ معمول تجاوز کند وبیشتر مصرف کند ـ مرتکب گناه شده است وآنچه زیادى خورده یا آشامیده یا پوشیده یا در امر ازدواج و سوارى صرف کرده است، حرام است.

یار شیطان

7 عَنْ أبى عَبدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: یَقُولُ إبْلیسُ لَعَنَهُ اللّه ُ، ما أعْیانى فِى ابنِ آدَمَ فَلَنْ یُعینى مِنهُ واحِدَةٌ مِنْ ثَلاثٍ: أَخذُ مالٍ مِن غَیرِ حِلِّهِ، أوْ مَنْعِهِ مِن حَقِّهِ، أوْ وَضْعِهِ فى غَیْرِ وَجْهِهِ.

امام صادق علیه السلام فرمود: ابلیس ملعون مى گوید: در مورد بنى آدم، هرچه مرا خسته و ناتوان کند، یکى از این سه چیز مرا نسبت به آدمیزاد ناتوان نمى کند (یعنى در مورد فریب آنان موفق مى شوم): به دست آوردن مال از راه غیر حلال،جلوگیرى کردن او از پرداخت واجب مالى،یا مصرف کردن آن در راه ناروا و حرام.

مراقبت از دارایى

8 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: أَرْبَعٌ لایُستَجابُ لَهُمْ دُعاءٌ، رَجُلٌ جالِسٌ فى بَیتِهِ یَقُولُ: یا رَبِّ ارْزُقنى فَیَقُولُ لَهُ: ألَمْ آمُرکَ بِالطَّلَبِ؟ وَ رَجُلٌ کانَتْ لَهُ إمرَأَةٌ قَد غالَبَها فَیَقُولُ: أَلَمْ أَجعَلْ أَمرَها بِیَدِکَ؟ وَ رَجُلٌ کانَ لَهُ مالاً فَأفْسَدَهُ، فَیَقُولُ: یارَبِّ ارْزُقنى، فَیَقُولُ لَهُ: أَلَمْ آمُرکَ بِالاْءقتِصادِ؟ أَلَمْ آمُرکَ بِالإصلاحِ؟ ثُمَّ قَرَأَ:« وَ الَّذینَ إذا أَنفَـقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَینَ ذلِکَ قَواماً» وَ رَجُلٌ کانَ لَهُ مـالٌ فَأدانَهُ بِغَیرِ بَیِّنَةٍ فَیَقـُولُ: أَلَمْ آمُرکَ بِالشَّهادَةِ؟

امام صادق علیه السلام فرمود: دعاى چهار نفر مستجاب نمى شود:
1 ـ کسى که در خانه بنشیند و بگوید: خدایا روزى مرا برسان که خداوند به او مى گوید: آیا دستور ندادم که پى روزى بروى و تلاش کنى؟
2 ـ مردى که مغلوب زنش شده است، که خداوند مى گوید: آیا اختیار او را به دستِ تو واگذار نکردم؟
3 ـ فردى که داراى مال و ثروت باشد و آن را تباه کند و گوید: خدایا روزیم را برسان که خداوند مى فرماید: آیا دستور ندادم که میانه رو باش و اسراف نکن سپس این آیه را خواند که: بندگان خدا کسانى هستند که هنگام انفاق اسراف نمى کنند و بخل هم نمى ورزند بلکه میان این دو راه میانه را مى گیرند.
4 ـ مردى که پول داشته و آن را قرض داده بدون آنکه سندى بگیرد خداوند مى فرماید، مگر تو را دستور ندادم که شاهد بگیرى؟

فصل دوم

کسب مال حلال

بهترین عبادت

9 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: ألْعِبادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً وَ أفضَلُها جُزْءاً طَلَبُ الْحَلالِ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: عبادت هفتاد بخش است وبهترین بخش آن طلب حلال.

وظیفه حلال‏طلبى

10 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: طَلَبُ الْحَلالِ فَریضَةٌ عَلى کُلِّ مُسْلِمٍ وَمُسْلِمَةٍ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: پى مال حلال رفتن، برهر مرد وزن مسلمان واجب است.

انسان بى‏خیر

11 سَمِعْتُ أباعَبْدِاللّه ِ علیه السلام یَقُولُ: لاخَیْرَ فی مَن لایُحِبُّ جَمْعَ المالِ مِنْ حَلالٍ فَیَکُفُّ بِهِ وَجْهَهُ وَ یَقضى بِهِ دَیْنَهُ.

راوى گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود: هیچ خیرى نیست در کسى که دوست ندارد مال حلال جمع کند تا آبروى خود را با آن حفظ کند وقرض خود را با آن ادا کند. (چنین کسى انسان بى خیر است).

تـلاش بـراى خود وخانواده

12 عَنْ مُوسَى بْنِ بَکْرٍ قالَ: قالَ لى أبُوالْحَسَنِ الأوَّلِ علیه السلام: مَنْ طَلَبَ هذَا الرِّزْقَ مِن حِلِّهِ لِیَعُودَ بِهِ عَلى نَفْسِهِ وَ عِیالِهِ کانَ کَالمُجاهِدِ فى سَبیلِ اللّه ِ…

موسى بن بکر گوید: امام هفتم علیه السلام فرمود: کسى که در پى روزى حلال براى خود وخانواده اش باشد، همانند کسى است که در راه خدا جهاد کند.

آفرین بر کسب حلال

13 عَن أمیرِالمُؤمِنینَ علیه السلام قالَ: طُوبى لِمَنْ ذَلَّ فی نَفْسِهِ وَ طابَ کَسْبُهُ.

امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: آفرین به کسى که پیش خود فروتن وکسب او پاکیزه (وحلال) باشد.

سختى کسب مال حلال

14 قالَ مُحَمَّدُ بْنُ هارُونَ الجَلاّبِ: قُلْتُ لأبِى الْحَسَنِ الهادى علیه السلام: رُوینا عَنْ آبائِکَ إنَّهُ یَأْتى عَلَى النّاسِ زَمانٌ لایَکُونُ شَئىٌ أعَزُّ مِن أَخٍ أنیسٍ أوْ کَسْبِ دِرْهَمٍ مِنْ حَلالٍ، فَقالَ لى: یا أبا مُحَمَّد إنَّ العَزیزَ مَوْجُودٌ وَ لکِنَّکَ فى زَمانٍ لَیْسَ شَئىٌ أعسَرَ مِنْ دِرْهَمِ حَلالٍ وَ أَخٍ فِى اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ.

محمد بن هارون گوید: به امام هادى علیه السلام عرض کردم: از پدران شما براى ما نقل شده که زمانى بر مردم مى آید که هیچ چیز کمیاب تر از برادرى مونس و همدم یا کسب درهمى از راه حلال نباشد. امام علیه السلامدر جوابم فرمود: انسان کمیاب، موجود است ولى تو در زمانى هستى که هیچ چیز سخت تر از به دست آورد مال حلال و برادر دینى نیست.

طلب حلال

15 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: مَنْ باتَ کالاًّ مِنْ طَلَبِ الحَلالِ باتَ مَغْفُوراً لَهُ.

رسول گرامى اسلام فرمود: کسى که بعد از تلاش در طلب حلال بیتوته و استراحت کند، او آمرزیده شب را به صبح مى آورد.

تلاش براى زندگى

16 عَنْ عَمرِو بْنِ سَیف عَنْ أبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: لاتَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ فَإنَّهُ عَوْنٌ لَکَ عَلى دینِکَ، وَاعقِل راحِلَتَکَ وَتَوَکَّلْ.

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: تلاش دربدست آوردن روزى حلال را رها نساز، زیرا که آن کمک به دیندارى توست و همیشه مرکب خود را ببند و به خدا توکّل کن (با توکّل زانوى اشتر ببند).

همّ و غم زندگى

17 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: إنَّهُ لَیَأتی عَلَى الرَّجُلِ مِنْکُمُ لا یُکْتَبُ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ ذلِکَ إنَّهُ مُبْتَلىً بِهَمِّ المَعاشِ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: وضعیتى براى فردى از شما پیش مى آید که خطاى او نوشته نمى شود و این بخاطر آن است که به همّ و غمّ زندگى مبتلا شده باشد.

پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آلهواشتغال

18 کان رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله إذا نَظَرَ إلَى الرَّجُلِ فَأَعْجَبَهُ قالَ: هَلْ لَهُ حِرْفَةٌ؟ فَإن قالُوا لا قالَ: سَقَطَ مِن عَینى قیلَ وَ کَیفَ ذاکَ یا رَسُولَ اللّه ِ؟ قالَ: لِأنَّ المُؤمِنَ إذا لَم یَکُن لَهُ حِرفَةٌ یَعیشُ بِدینِهِ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هرگاه به مردى نگاهش مى افتاد و از او خوشش مى آمد، مى فرمود: آیا او شغل و حرفه اى دارد؟ پس اگر مى گفتند: نه، مى فرمود: او از چشم من افتاد. گفته مى شد: چرا یا رسول اللّه ؟!پاسخ مى داد: چون مؤمن اگر شغلى نداشته باشد، با (خرج کردنِ) دینش زندگى کند و از دینش مایه مى گذارد.

پرهیز از مال‏حرام

19 قالَ أبُوعَبْدِاللّه ِ علیه السلام: ثَـلاثٌ مَنْ کُنَّ فـیهِ زَوَّجَهُ اللّه ُ مِنَ الحُورِالعینِ کَیْفَ یَشاءُ: کَظمُ الغَیْظِ، وَ الصَّبْرُ عَلَى السُّیُوفِ للّه ِِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ رَجُلٌ أَشْرَفَ عَلى مالٍ حَرامٍ فَتَرَکَهُ للّه ِِ . عز و جل

امام صادق علیه السلام فرمود: سه خصلت است که در هر که باشد وارد بهشت مى شود و خداوند از حوریان بهشتى نصیب او مى کند، هر طور و هرقدر که او بخواهد:
1 ـ فرو بردن خشم
2 ـ صبر ومقاومت بر شمشیرها به خاطر خداى متعال.
3 ـ وقتى کسى به مال حرام مى رسد، آن را بخاطر خدا ترک کند.

روزى ‏حلال‏ وگسترده

20 عَنِ البَزَنْطى قالَ: قُلْتُ لِلرِّضا علیه السلام: جُعِلْتُ فِداکَ، أدْعُ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ أنْ یَرْزُقَنِىَ الْحَلالَ، فَقالَ: أَتَدْرى مَا الحَلالُ؟ قُلْتُ: الَّذى عِندَنا الْکَسْبُ الطّیِّبُ. فَقالَ: کانَ عَلِىُّ بْنُ الحُسَیْنِ یَقُولُ: أَلْحَلالُ هُوَ قُوتُ المُصْطَفَیْنِ ثُمَّ قالَ: قُلْ أَسْئَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ الواسِعِ.

بزنطى گوید: به امام هشتم علیه السلام گفتم: فدایت شوم! دعا کن خدا به من روزى حلال عطا کند. فرمود: مى دانى حلال چیست؟ گفتم: پیش ما حلال همان کسب پاک و پاکیزه است فرمود: امام زین العابدین علیه السلاممى فرمود: حلال، غذاى برگزیدگان است. سپس فرمود این چنین بگو! خدایا از تو روزى فراخ مى خواهم.

(شاید منظور اینست که روزى خدا آنقدر گسترده و زیاد است که نیازى نیست انسان پى حرام برود)

اهمیّت مال حلال

21 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: تَرْکُ لُقمَةِ حَرامٍ أَحَبُّ إلَى اللّه ِمِن صَلاةِ أَلفَىْ رَکْعَةٍ تَطَوُّعاً.

پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آلهفرمود: رها کردن لقمه اى حرام، پیش خدا محبوبتر است از دو هـزار رکعت نماز مستحبى.

حرمت مال مردم

22 قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: لَرَدُّ دانِقٍ مِنْ حَرامٍ یَعْدِلُ عِنْدَاللّه ِ سَبْعینَ ألْفَ حِجَّةٍ مَبْرُورَةٍ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ردکردن یک دانگ ازحرام (یک ششم دینار یا درهم) پیش خدا معادل هفتاد هزار حجّ قبول شده است.

فصل سوم

به دست آوردن مال حرام

توشه آتش جهـنّم

23 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : مَنِ اکْتَسَبَ مالاً مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ کانَ زادَهُ إلَى النّارِ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که مالى را از راه غیرحلال به دست آورد، آن مال توشه او به طرف آتش جهنم خواهد بود.

نتیجه بى‏مبالاتى در حـرام

24 قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: قالَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ: مَنْ لَمْ یُبالِ مِنْ أَىِّ بابٍ اکْتَسَبَ الدّینارَ وَالدِّرهَمَ لَمْ اُبالِ یَوْمَ القِیامَةِ مِنْ أَىِّ أَبْوابِ النّارِ أَدْخَلتُهُ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند متعال فرمود: کسى که برایش مهم نباشد که دینار و درهم را از چه راهى به دست مى آورد، براى من هم مهم نخواهد بود که او را از کدام در جهنّم وارد آتش دوزخ بکنم.

کسب حرام

25 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : مَنْ کَسَبَ مالاً مِنْ غَیرِ حِلِّهِ أَفْقَرَهُ اللّه ُ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که مالى از راه غیرحلال به دست آورد، خداوند او را تنگدست مى کند.

سؤال در قیامت

26 عَنْ أبى بَرْدَةِ الأسْلَمى، قالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهقالَ: لاتَزُولُ قَدَمُ عَبْدٍ یَوْمَ القِیامَةِ، حَتّى یُسئَلَ عَنْ أَرْبَعٍ: عَنْ جَسَدِهِ فیما أَبْلاهُ، وَ عَنْ عُمْرِهِ فیما أَفناهُ، وَ عَنْ مالِهِ مِمَّا اکْتَسَبَهُ وَ فیما أنْفَقَهُ، وَ عَنْ حُبِّنا أَهْلَ البَیْتِ.

ابوبرده سلمى گوید: از پیامبر عظیم الشأن شنیدم که فرمود: انسان در قیامت قدم از قدم برنمى دارد تا اینکه از چهار چیز سؤال شود:
1 ـ از بدن خود که در چه راهى آن را به کارگرفت،
2 ـ و از عمرش که در کجا و چه راهى سپرى کرد،
3 ـ و از مالش که از کجا به دست آورد ودر کجا مصرف کرد،
4 ـ و از محبّت ما خاندان.

مال حرام وازدواج

27 ذُکِرَ عَنْ: أبى جَعْفَرَ علیه السلام أَنُّهُ ذُکِرَ عِنْدَهُ رَجُلٌ فَقالَ: إنَّ الرَّجُلَ إذا أصابَ مالاً مِنْ حَرامٍ لَم یُقْبَل مِنْهُ حَجٌّ وَلا عُمْرَةٌ وَ لاصِلَةُ رَحِمٍ حَتّى أَنَّهُ یَفْسِدُ فیهِ الفَرْجُ.

روایت شده که: خدمت امام باقر علیه السلام از مردى یاد شد امام علیه السلام فرمود: وقتى کسى مالى از راه حرام به دست آورد خداوند حج و عمره و صله رحم را از او قبول نمى کند، بلکه ازدواج با آن مال هم باطل خواهد بود.

سهمیه روزى

28 عَنْ أَبى جَعْفَرَ علیه السلام قالَ: لَیْسَ مِنْ نَفْسٍ إلاّ وَ قَدْ فَرَضَ اللّه ُ لَها رِزْقاً حَلالاً، یَأْتیها فى عافِیَةٍ وَ عُرِضَ لَها بِالْحَرامِ مِنْ وَجْهٍ آخَرَ فَإنْ هِىَ تَناوَلَتْ شَیْئاً مِنَ الحَرامِ قاصَّها مِنَ الحَلالِ الَّذى فَرَضَ لَها وَ عِنْدَاللّه ِ سِواهُما فَضْلٌ کَثیرٌ وَ هُوَ قَولُهُ: « وَ اسئَلُوا اللّه َ مِن فَضْلِهِ»

امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند براى هر انسان رزق حلالى را مشخص و حتمى کرده است که بطور کامل به او خواهد رسید، و از طرفى رزق حرامى از طریق دیگر به او عرضه مى شود، پس اگر از آن حرام مقدارى برداشت به همان اندازه از مال حلال او کم مى شود و پیش خدا علاوه بر آن دو مال، زیادى و افزونى است که خداوند در قرآن فرماید: از فضل و زیادى که پیش خدا است از او درخواست کنید.

بزرگترین حسرت

29 عَنْ أمیرِالمُؤْمِنینَ علیه السلام قالَ: إنَّ أعْظَمَ الحَسَراتِ یَوْمَ القِیامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ کَسَبَ مالاً فى غَیرِ طاعَةِ اللّه ِ فَوَرِثَهُ رَجُلاً فَأَنفَقَهُ فى طاعَةِ اللّه ِ سُبْحانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الجَنَّةَ وَ دَخَلَ بِهِ الأوَّلُ النّارَ.

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: بزرگترین حسرت روز قیامت حسرت خوردن کسى است که مالى را از راه غیر حلال به دست آورد و براى فرد دیگر به ارث گذارد. و او آنرا در راه اطاعت و بندگى خدا صرف کرده و بواسطه آن وارد بهشت گردد و اولى بواسطه آن مال حرام (نخورده) وارد جهنّم گردد.

گرفتن مال مردم

30 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : مَن اقْتَطَعَ مالَ مُؤمِنٍ غَصْباً بِغَیْرِحَقِّهِ لَمْ یَزَلِ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ مُعْرِضاً عَنْهُ ماقِتاً لِأعْمالِهِ الَّتى یَعْمَلُها مِنَ البِرِّ وَ الخَیْرِ، لایُثْبِتُها فى حَسَناتِهِ حَتّى یَتُوبَ، وَ یَرُدُّ المالَ الّذى أَخَذَهُ إلى صاحِبِهِ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که مال مؤمنى را بناحق از او بگیرد و به او ندهد، خداوند پیوسته از او اعراض کرده و کارهاى نیک او را نکوهیده مى دارد و آنها را در نامه اعمال نیک او نمى نویسد تا توبه کند و مالى را که از آن مؤمن گرفته به او برگرداند.

بزرگترین گناه

31 قالَ أمیرُالمُؤْمِنینَ علیه السلام: أعْظَمُ الخَطایا إقتِطاعُ مالِ امرِئٍ مُسْلِمٍ بِغَیْرِ حَقٍّ

على علیه السلام فرمود: بزرگترین خطا و گناه، بناحق گرفتن مال مسلمان است. ببرى مال مسلمان وچومالت ببرندداد وفریاد برآرى که مسلمانى نیست

قسم خوردن بـراى مـال

32 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : وَیلٌ لِتُّجارِ أُمَّتى مِنْ لا وَ اللّه ِ وَ بَلى وَاللّه ِ، وَ وَیْلٌ لِصُنّاعِ أُمَّتى مِن الیَوْمِ وَغَدٍ.

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: واى براى تاجران امّت من از گفتن لا و اللّه و بلى واللّه (قسم خوردن در داد و ستد) و واى براى صنعتگران امّت من از امروز و فردا کردن.

فصل چهارم

آثار حلال خورى

آمرزش الهى

33 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : مَن أَکَلَ الحَلالَ قامَ عَلى رَأسِهِ مَلَکٌ یَسْتَغْفِرُ حَتّى یَفرَغُ مِنْ أَکلِهِ .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که روزى حلال بخورد، فرشته اى بالاى سرش قرار مى گیرد و براى او طلب آمرزش مى کند تا وقتى که از خوردن آن فارغ شود.

مال حـلال و نورانیت قلب

34 عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله قالَ: مَنْ أَکَلَ الحَلالَ أَرْبَعینَ یَوْماً نَوَّرَاللّه ُ قَلْبَهُ.

پیامبر گرامى اسلام فرمود: کسى که چهل روز مال حـلال بخورد، خــداوند قلب او را نـورانى مى کند.

یاد عملى خدا

35 عَنْ أبى عَبْدِاللّه علیه السلام قالَ: مِن أَشَدِّ ما فَرَضَ اللّه ُ عَلى خَلْقِهِ ذِکْرُ اللّه ِ کَثیراً ثُمَّ قالَ: لاأَعنى سُبْحانَ اللّه ِِ وَ الحَمْدُللّه ِِ وَ لاإلهَ إلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أکبَرُ وَ اِءنْ کانَ مِنهُ، وَلکِنَّ ذِکْرَاللّه ِ عِندَ ما أَحَلَّ وَ حَرَّمَ، فَاِءنْ کانَ طاعَةً عَمِلَ بِها وَ اِءن کانَ مَعْصِیَةً تَرَکَها.

امام صادق علیه السلام فرمود: یکى از سخت ترین واجبات بر بندگان خدا یاد کردن زیاد خدا است سپس فرمود: مقصودم ذکر «سبحان اللّه والحمدللّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر» نیست، گرچه آن هم یاد خداست، ولى منظورم این است که در برخورد با آنچه که خدا حلال یا حرام کرده خدا را یاد کند، اگر اطاعت خدا بود به آن عمل کند و اگر معصیت الهى بود آن را رها کند.

فصل پنجم

آثار حرام خورى

اثر لقمه حرام

36 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : إذا وَقَعَتِ اللُّقْمَةُ مِنْ حَرامٍ فى جَوْفِ العَبْدِ لَعَنَهُ کُلُّ مَلَکٍ فِى السَّماواتِ وَفِى الأرْضِ وَ مادامَتِ اللُّقْمَةُ فى جَوْفِهِ لایَنظُرُاللّه ُ إلَیْهِ وَمَنْ أَکَلَ اللُّقْمَةَ مِنَ الحَرامِ فَقَدباءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللّه ِ فَاِءنْ تاب

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامى که لقمه حرام در شکم انسانى قرار گیرد هر فرشته اى که در آسمانها و زمین است او را لعنت مى کند، و تا وقتى که آن لقمه در شکم اوست خدا به او نگاه نمى کند، و هرکسى که لقمه حرام بخورد بسوى خشم خدا رفته است، پس اگر توبه کند خدا مى پذیرد، و اگر قبل از توبه بمیرد، آتش به او سزاوارتر است.

نتیجه خوردن مال حـرام

37 عَنْ أبى عَبْدِاللّه علیه السلام فى خَبَرِ المِعراجِ قالَ: قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: مَرَرْتُ بِقَوْمٍ بَیْنَ أَیْدیهِم مَوائِدُ مِنْ لَحْمٍ طَیِّبٍ وَلَحْمٍ خَبیثٍ یَأکُلُونَ اللَّحْمَ الخَبیثَ، وَ یَدَعُونَ الطَّیِّبَ، فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ یا جَبْرَئیلُ؟ فَقالَ: هؤُلاءِ الَّذینَ یَأْکُلُونَ الحَرامَ، وَ یَدَعُونَ الحَلالَ، وَ هُمْ مِنْ أُمَّتِکَ یا مُحَمَّدٍ

امام صادق علیه السلام در ضمن حدیث معراج فرمود که پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: گروهى را دیدم که سفره هایى از گوشتهاى پاک و پاکیزه و گوشتهاى آلوده جلویشان گسترده بود ولى آنان از گوشتهاى آلوده و کثیف مى خوردند و غذاهاى پاکیزه را وا مى گذاشتند. از جبرئیل پرسیدم: اینها چه کسانى اند؟ جبرئیل گفت: اینها کسانى هستند که مال حلال را رها کرده، مال حرام مى خورند و آنان از امّت تو هستند اى محمّد!

ولاى على علیه‏السلام و مال حـرام

38 کانَ أَبُوعَبْدِاللّه ُ علیه السلام یَقُولُ: کانَ أمیرُالمُؤمِنینَ علیه السلامیَقُولُ: لَیسَ بِوَلِىٍّ لَنا مَنْ أَکَلَ مالَ مُؤمِنٍ حَراماً.

امام صادق علیه السلام مى فرمود: امیرمؤمنان علیه السلام بارها مى فرمود: کسى که مال مؤمنى را به حرام بخورد، او از دوستان ما نیست. توضیح اینکه کسى که ولایت على علیه السلام را پذیرفته است، نباید مال حرام بخورد، و اگر بخورد باید در ولایت خود تردید کند.

اثر یک لقمه حرام

39 عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله قالَ: مَن أَکَلَ لُقْمَةَ حَرامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعینَ لَیْلَةً، وَلَمْ تُسْتَجَب لَهُ دَعْوَةٌ أَربَعینَ صَباحاً، وَکُلُّ لَحْمٍ یُنبِتُهُ الحَرامُ فَالنّارُ أَوْلى بِهِ، وَ إنَّ اللُّقْمَةَ الواحِدَةَ تُنبِتُ اللَّحْمَ.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که لقمه حرام بخورد تا چهل شب نمازش قبول نمى شود، و دعایش تا چهل روز مستجاب نمى شود، و گوشتى که آن لقمه حرام مى رویاند به آتش سزاوارتر است، آرى یک لقمه هم گوشت مى رویاند!

عاقبت حرام‏خورى

40 رُوِىَ عَنْ زَیْدٍ بْنِ أَرْقَم أَنَّ النَّبِىَّ صلی الله علیه و آله قالَ: لایَدْخُلُ الجَنَّةَ جَسَدٌ غُذِّىَ بِحَرامٍ.

زید بن ارقم آورده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: پیکرى که از حرام تغذیه شده باشد وارد بهشت نمى شود.