هیچ وقت برنامه ریزی مرتبی نداشتم ...
خوشحالیم شما مخاطب ما هستید؛ امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.
از اینکه برای اهداف مهمی در زندگی دارای انگیزه هستید و تصمیم دارید به
موفقیت برسید به خودتان تبریک بگویید و توجه داشته باشید که ما برحسب وظیفه
مطالب و رهنمودهایی را برحسب مقدار آشنایی که از طریق متن ارسالیتان با
وضعیت شما کسب می کنیم ارائه می دهیم و این شما هستید که باید با تطبیق
آنها بر وضعیت خود برنامه ریزی مناسب را انجام دهید.
پرسشگر محترم آنچه در یک برنامه ریزی مهم است دانستن اصول و روش های برنامه
ریزی نیست بلکه عملی ساختن آنها و انگیزه ادامه آن برنامه است. لذا به نظر
نمی رسد نیاز به هزینه هنگفتی در این مسیر باشد زیرا همانطور که می دانید
انگیزه و علاقه ، عاملى درونى است و با روشن شدن هدف ، همبستگى و ارتباط
مستقیم دارد؛ علاوه بر آن، شناخت انگیزه برای انتخاب هدف و مسیر دستیابی به
آن تأثیر بسزایی در میزان پیشرفت شما خواهد داشت. نکته اساسی این است که
از تجربیات قبلى خود در راستای طراحی برنامه، برای رسیدن به اهداف تعیینی
خود اقدام نمایید ؛ زیرا به هر حال شما خود را از بقیه بهتر می شناسید و با
مهارت ها ،توانایی ها، نقاط ضعف و قدرت خود بیشتر آشنا هستید. ما با توجه
به کلیاتی که بیان نمودید اصولی را که به شما در برنامه ریزی کمک خواهد کرد
خدمتتان بیان می داریم و در ادامه به راه های ایجاد انگیزه در اجراء
برنامه اشاره می نماییم.
اصول برنامه ریزی :
اصل 1 : اهداف خود را روشن کنید. برای برنامه ریزی در کلیه امور باید اهداف
دقیق و روشنی داشته باشید. این مسأله در برنامه ریزی تحصیلی حائز اهمیت
فراوانتری است. برای خود روشن کنید اهداف بلند مدت شما کدام ها هستند،
اهداف کوتاه مدت کدام ها هستند.مثلا :
الف: هدف بلند مدت : آماده شدن برای قبولی در مصاحبه شغلی
ب: هدف کوتاه مدت : مطالعه فلان دروس در این ماه یا در این هفته
اصل 2 : اهداف خود را زمان بندی کنید. زمان دقیقی برای هر یک از اهداف
کوتاه مدت تعیین کنید. مثلا تعیین کنید که مطالعه چه دروسی را در چه مدت
زمانی به اتمام خواهید بود. به خوبی مراقب باشید که برنامه های تنظیم شده
را به موقع و بدون تأخیر انجام دهید ؛زیرا که خوب می دانید تأخیر در اجرای
به موقع برنامه ها برابر با عدم موفقیت است.
اصل 3 : تشخیص نیازها وکاستی ها. باید خواستها و احتیاجات اساسى خود را در
زمینه ای که قصد دارید برای آن برنامه ریزی کنید شناسایی کنید. به عنوان
مثال: در یک مقطع مشخص، چه درسى را باید مطالعه کرد.
اصل 4 : تعیین زمان لازم. فرصتها و اوقاتى که باید صرف تحقق اهداف برنامه
شود را باید مشخص کرد تا در نهایت معلوم شود چقدر زمان در هر روز یا هفته
به آن موضوع اختصاص خواهد یافت. به عنوان مثال اگر قرار باشد یک کتاب 300
صفحه ای در طول یک ماه خوانده شود لازم است حداقل روزی یازده صفحه از کتاب
مطالعه شود و این نیاز به حداقل یک ساعت وقت دارد.
اصل 5 : طبقه بندی اهداف بر اساس اولویت. کارهایی را که می خواهید انجام
دهید، برحسب اولویتها و میزان اضطرار و اهمیت آن، طبقه بندی کنید. بهترین
زمان ها و اوقات را برای مهمترین کارها قرار دهید. در این صورت اگر وقت کم
داشته باشید و یا به هر دلیل نتوانید به همه اهداف و کارهایتان برسید،
مطمئن هستید که اهداف و برنامه های اصلی را انجام خواهید داد.
اصل 6 : منظم باشید. براى منظم شدن، بایستى اهداف را در دو گروه بلند مدت و
کوتاه مدت تقسیم کرد و سپس برنامهاى زمان بندى شده براى وصول به آن طراحى
و عمل نمود. چرا که اگر تمام اهداف بلند مدت باشند احتمال اینکه شما با
گذر زمان دچار خستگی و نا امیدی گردید زیاد است اما اگر اهداف کوتاه مدت و
میان مدت نیز در نظرتان باشد بعد از مدت کوتاهی با رسیدن به اهداف کوتاه
مدت بسیار تقویت گردیده و آن را پاداشی برای زحمات تان در نظر گرفته و با
قوت و قدرت بیشتری برنامه هایتان را دنبال خواهید کرد.
اصل 7 : تناسب با توانمندی. برنامه باید در حد توان باشد نه خارج از توان.
پس باید مطابق طاقت و توان جسمی و روحی تان برنامه را طرح ریزی و اجرا کنید
و از حد تعادل خارج نشوید. اگر شما برنامه ای طرح کنید که در آن خودتان را
موظف به روزی 18 ساعت کار و تلاش کنید حتما با شکست مواجه خواهید شد.
اصل 8 : عدم ایده آل نگری. ایده آل نگر و مطلق گرا نباشید، یعنی نخواسته
باشید تمام خواسته ها و آرزوهایتان فوری و به شکل کامل و تمام برآورده شود
هر چند در راه به دست آوردن آن تلاش می کنید. در نظر نگرفتن واقعیات برنامه
را با شکست مواجه می کند.یادتان باشد که بدون تعیین اهداف، برنامهریزى
غیرممکن و بدون برنامهریزى، نظم نامیسّر است.
نکات کاربردی
1. شایسته است براى بهسازی و کیفى بخشی به برنامه خود همیشه آن را روى کاغذ (با توجه به شرحی که در ادامه خواهد آمد) بیاورید.
2. هر چه وقت خود را بهتر سازماندهى (برنامه ریزى) کنید ،بهتر مىتوانید از
آن در جهت دستیابى به اهداف شخصى ،تحصیلی ، شغلى و حرفهاى استفاده کنید.
3. جدولی که دارای هفت ردیف افقی است ، تهیه کرده و در این ردیف ها ایام
هفته را بنویسید. در ستون های عمودی نیز از زمان بیدار شدن تا زمان خواب
تقسیم بندی کرده و هر ستونی را به کارها و فعالیت های روزانه مورد نظر خود
اختصاص دهید. مثلاً ساعت 5 و نیم تا 6 و نیم برای نماز و قرآن و خوردن
صبحانه - 6 و نیم تا 7 و نیم برای .... . همینطور تا هنگام خواب که مثلاً
حدود 11 شب است غیر از زمان هایی را که مشغول کار هستید زمانی را برای
استراحت و مابقی زمان را در هر روز به 2 یا 3 کتاب اختصاص دهید و فعالیتی
متناسب با توان و نوع کارتان اسم گذاری کنید.
4. از آنجا که ممکن است اهدافتان در روزهای مختلف هفته و یا هفته های
مختلف یک ماه و یا ماه های مختلف یک سال متفاوت باشد،ب هتر است برای بهره
گیری شایسته از زمان ،برنامه ای متفاوت و شناور داشته باشید . بعد از یک
هفته از آغاز اجرای برنامه ،کم و کاستی های آن را یادداشت نمایید و به
اصلاح برنامه برای هفته آینده بپردازید .به عنوان مثال ممکن است بودجه
زمانی ای را که برای صرف نهار و استراحت در نظر گرفته اید نیازمند تغییر
باشد و یا اینکه متوجه گردید ساعت خواب به گونه ای است که می توانید برنامه
مطالعاتی خود را به آن زمان منتقل سازید.
*** و اما انگیزه یافتن برای اجرای برنامه
نوشتن برنامه اولین گام برای تحقق فعالیتهای اساسی است. یک برنامه نوشته
شده، چکیده اهداف و شیوه های دستیابی به آنها را،پ یش روی شما قرار می دهد،
اما تنظیم برنامه، بدون تعهد نسبت به اجرای آن، هیچ فایده ای ندارد.باید
واقعا مصمم باشید که برنامه خود را اجرا کنید.وقتی اراده کنید، همه چیز
تحقق خواهد یافت. بدین منظور :
1. هرگاه احساس کردید که برنامه، آن طور که شما می خواهید، پیش نمی رود؛
باید به سرعت دست به کار شوید و مشکل را حل کنید؛ در غیر این صورت، برنامه
شما از مسیر خود خارج می شود. هرگز فکر نکنید که مشکلات می آیند و خود به
خود می روند. اگر مشکل را به موقع رفع نکنید؛ به سرعت به دردسری بزرگ دچار
خواهید شد.
2. لیستی از فوائد برنامه ریزی صورت گرفته، موقعیت درس خواندن و کسب موفقیت
تحصیلی تهیه نموده و آن را هر روز مرور کنید و هر روز نیم ساعت بر روی یکی
از آن فوائد فکر کرده و 10 سطر درباره آن مطلب بنویسید و این عمل را برای
یکایک فوائد انجام دهید و بعد هر کدام که برای شما خوشایندتر بود را گاه
گاهی مطالعه و به آن بیافزائید.
3. لیستی از پیامدهای منفی عدم برنامه ریزی ، درس نخواندن , مانند رکود در
تحصیل، سردرگمی در کارها و... را تهیه و با تأمل در مورد یکایک آنها این
پیامدهای منفی را برای خود جدی ، بزرگ و معضل آفرین معرفی کنید.
4. برای حفظ و جلب انگیزه لازم سعی کنید طوری برنامه ریزی نمایید تا دیگران
هم در آن سهیم شوند مثلاً درس را به اتفاق یکی از دوستان خود مطالعه کنید و
یا مباحثه کنید.
5. هرگاه در اجرای برنامه تحصیلی خود موفقیت داشتید خود را تشویق کنید و پشتکار خود را افزایش دهید.
6. هرگز درکارها ناامید نشوید و با حالت تهاجمی برای پی گیری و به انجام رساندن کارهای ناقص وناموفق، جدیت به خرج دهید.
7. کارهایی را که به عهده می گیرید ناتمام رها نکنید وآنها را به نحو احسن و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهید.
8. هر شب قبل ازخوابیدن، فعالیتهای روز جاری را محاسبه کرده و میزان موفقیت خویش را ارزیابی کنید.
9. تلاش کنید با اعضای خانواده روابط نزدیک و صمیمی داشته باشید، چون در
هنگام درس خواندن به حمایت و کمک و آرامش نیاز خواهید داشت. سعی کنید در
کنار خانواده خود، اوقات خوش و مرفهی داشته باشید
10.سعی کنید خیلی خوب و دقیق و منطقی (به دور از حرف و سخن دیگران ) به
علایق و استعدادها و تواناییها و اهداف خود فکر کنید تا جایی که برای
خودتان ، قانع کننده و آشکار باشد.
11.وقتی موفقیتی بدست می آورید هر چند هم که کوچک باشد ، معتقد باشید که آن در نتیجه سعی و تلاش شما بوده ، نه شانس و اتفاق و...
12. شما برای کسب انرژی لازم برای رسیدن به یک هدف باید انگیزه ی قوی داشته
باشید. انگیزه هم وقتی قوی می شود که درونی و خودجوش باشد نه بیرونی و با
زور! یعنی اینکه شما معتقد به فواید و اهمیت تحصیل وداشتن زمینه شغلی مناسب
باشید ، نسبت به مطالعه، سطح سواد ، موقعیت اجتماعی و ... احساس نیازکنید،
از خواندن مطالب مورد علاقه خود لذت ببرید و نسبت به عملکرد خود احساس
رضایت داشته باشید، نه اینکه به خاطر ترس از حرف در و همسایه و فامیل یا به
خاطر اینکه پدر و مادرم از من خواستند و چنین انتظاری دارند، درس بخوانید،
این دلایل شاید برای ایجاد انگیزه خوب باشند ولی برای پایدار نگه داشتن
انگیزه به دلایل و عوامل درونی نیازمندیم.
پرسشگر گرامی؛ موارد فوق، نکاتی ساده اما مهم را به شما یادآوری می کنند که با وجود ساده بودن نیاز به تمرین و صرف وقت دارند که ما امیدواریم شما نیز با رعایت آنها در زندگی اجتماعی و کارهای خود، به موفقیت های روزافزون دست یابید که ما مطمئن به موفق شدن شما هستیم. ما هم در کنار حرم کریمه اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیه برای شما انسانهای خواستار پاکی دعا می کنیم.
*** منابعى براى مطالعه بیشتر
1. مدیریت برتر زمان، راجیو ستى، ترجمه نازلى سید گرگانى.
2. چگونه برنامه ریزى کنیم، کیت کنان، ترجمه قاسم کریمى.
3. مدیریت زمان، لوتارجى بسى ورت، ترجمه منصور توکلىنیا
