خواندن قرآن حافظه را تقویت می کند، چطور؟

اما در مورد اینکه چطور خواندن قرآن و خصوصا حفظ کردن آن سبب افزایش و تقویت حافظه می گردد، حقیقت این است که در این زمینه تحقیقات کمی انجام گرفته است. اما می توان از همین مباحث و تحقیقاتی که در زمینه آثار حفظ قرآن بر حافظه انجام گرفته است استفاده کرد و دلایلی را به شما ارائه نماییم.

این بحث از دو جنبه قابل بررسی است: اولا از نظر تاثیرات ماورایی ایی که خواندن و حفظ قرآن کریم بر انسان دارد و ثانیا از لحاظ تاثیرات مادی و فیزیولوژیک حفظ قرآن بر حافظه و فرایند یادگیری.
اما از جنبه اول یعنی تاثیرات ماورایی و معنوی سر و کار داشتن و تلاوت و حفظ قرآن می توان به گوشه ای از بیانات علامه جوادی آملی در این زمینه اشاره کرد. ایشان در یکی از دیدارهایشان به مخاطبان چنین گفتند: درباره خاطرات قرآنی مفسر بزرگوار علامه طباطبایی (قدس سره) باید گفت که: چون این بزرگوار در محضر قرآن کریم بود، آن وعده‌هایی که ذات اقدس اله درباره قرآن کریم داده است، ما آن وعده‌ها را درباره ایشان عمل شده یافتیم. خداوند درباره قرآن این چنین وعده داده است که: «اِنّا نحن نَزلنا الذکر واِنا له لحافظون؛ همانا ما این قرآن را نازل کردیم و حتماً ما آن را حفظ می‌کنیم». این آیه پیامهای فراوانی دارد. یکی از پیامهای روشن این آیه، این است که اگر خدا حافظ قرآن است ـ‌که هست‌ـ ظرفی هم که قرآن در اوست آن ظرف را نیز حفظ می‌کند. شخصی که در خدمت قرآن است، خدا او را هم حفظ می‌کند. قرآن در قلب یک مفسری همچون علامه طباطبایی حضور و ظهور دارد و خدا این دل را حفظ می‌کند. برای اینکه آیات را بخواهد حفظ کند، حافظه آن شخص را هم تقویت می‌کند. یعنی هرجا آیات ظهور و حضور پیدا کرد، خدا وعده داده که آن را حفظ کند، به شرطی که انسان، امین وحی خدا باشد، نه اینکه خدای ناکرده در وحی خیانت کند....
مرحوم علامه طباطبایی در بسیاری از امور دنیایی کم حافظه بودند. اسم بسیاری از افراد، آدرس‌ها و شماره تلفن‌ها از یادشان می‌رفت، در این امور حافظه ضعیفی داشتند؛ اما در معارف قرآنی هرجا سخن از بحث تفسیر می‌شد، مرتب آیه را می‌خواند و تفسیرش را بیان می‌داشت. این نشانه وعده خداست که تحقق یافته است. «انجز وعده». «اِنّ اللّه لا یخلف المیعاد». وعده خدا این است که قرآن را حفظ کند. اگر گوشه‌ای از قرآن در شخصی ظهور پیدا کرد و آن شخص هم امین وحی خدا و در محضر قرآن کریم بود، مشمول همین وعده خواهد‌شد.( http://www.hawzah.net)
همانطور که به خوبی از این کلمات فهمیده می شود، جناب علامه طباطبایی که از حافظه ضعیفی برخوردار بوده است به برکت سروکار داشتن با قرآن از حافظه قوی و نیرومندی بهره مند گردیده است و دلیل آن را نیز جناب علامه آملی از متن قرآن بیان نموده است.
اما تاثیرات مادی تلاوت و حفظ قرآن کریم را نیز می توان در برخی از تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفته است به خوبی دید. برای این منظور ما از پژوهش خانم کبری نصرتی که تحت عنوان "بررسی انواع حافظه در دانش آموزان دختر حافظ قرآن و غیر حافظ قرآن" و زیر نظر دکتر رضا کرمی نوری، صورت گرفته است استفاده می نماییم. این پژوهش در مجله تازه های علوم شناختی، سال 4، شماره 3، 1381، به چاپ رسیده است. همچنین می توانید این پژوهش را در سایت www.SID.ir نیز ملاحظه بفرمایید.
ایشان در بخش ابتدایی مقاله چنین می نویسند: برا ساس نتایج این پژوهش حافظان قرآن نه تنها در حافظه معنایی بلکه در حافظه رویدادی نیز از دو گروه کنترل عملکرد بهتری داشتند..... لذا مهارت در حفظ قرآن، حافظه اطلاعات غیر قرآنی را نیز افزایش می دهد و این مهارت با افزایش سن تاثیر بیشری بر حافظه میگذارید.
همچنین در بخش بحث و نتیجه گیری به بررسی دلایل به دست آمده و علل افزایش و تقویت حافظه می پردازند و می نویسند: به نظر می رسد که با توجه به نظریه مهارت، مهارت کسب شده فرد با توانایی خاص، به امور دیگر گسترش پیدا می کند یا دانش تعمیم می یابد. بنابراین ، این گونه نیست که حافظه معنایی در حافظه رویدادی نقش نداشته باشد. در واقع ، بین این دو نوع حافظه تعامل وجود دارد . از سوی دیگر حافظه معنایی نیز در حفظ و یادآوری رویداد ها و وقایع دخیل و در آنها تاثیر گذار است و چه بسا که درک بیشتر معانی و مطالب مرتبط با مهارت شخص – که به طور اخص مربوط به دانشی خاص است- موجب می شود تا شخص مهارت یافته در حافظه ، در یادآوری و قایع و رویداد های مرتبط با زمان و مکان نیز به طور شایسته و مطلوب عمل کند.... حفظ آیات قرآن موجب شده است تا حافظ قرآن علاوه برا ندوزش و رمزگردانی اطلاعات قرآنی در حافظه خویش، ا ز آن اطلاعات در حافظه بلند مدت خود بیشتر سود ببرد و ظرفیت حافظه بلند مدت وی گسترش یابد و لذا، محدودیت درا ستفاده از محتوا( صرفا در مورد یادآوری اطلاعات قرآنی) از بین برود و یاد آوری سایر اطلاعات غیر قرآنی نیز[افزایش] یابد.... همچنین ، از لحاظ سرعت پردازش ذهنی نیز حافظان قرآن نسبت به مبتدیان و غیر حافظان قرآن از سرعت عمل بیشتری برخوردار بودند.
بنابراین همانطور که مشاهده می نمایید تاثیرات حفظ و تلاوت قرآن کریم بر حافظه از لحاظ علمی نیز کاملا قابل بررسی و اثبات می باشد.
همچنین قابل ذکر است همانطور که می دانید یکی از عوملی که تاثیر منفی در امر حافظه و یادگیری دارد، استرس و اضطراب می باشد. بدیهی است که تلاوت قرآن و حفظ آن تاثیری کاملا آرامبخش و ضد اضطراب و ضد استرس دارد و این مساله امر حافظه و یادگری را بسیار افزایش می دهد.
نویسنده: جواد ترکاشوند